اگرچه خلق یک اثر خوب به تنهایی امکان‌پذیر است، اما معمولا خلق آثار برجسته نیازمند کار گروهی است. هنگامی که صحبت از نوشتن، چه کتاب، دست‌نوشته یا مقاله باشد، داشتن یک تیم پشتیبانی عالی، امری حیاتی به شمار می‌رود.

این تیم متشکل از نویسنده، ویراستار و ویراستار نهایی (پروفخوان یا پروفریدر علمی) است.

می‌توانید یک پیش نویس منتشر شده را به مثابه‌ی یک اتومبیل کلاسیک مدل ۱۹۵۲ بازسازی‌شده در نظر بگیرید. نویسنده مانند سازنده‌ی اصلی است؛ او خلاق و ایده‌پرداز است، اما این وسیله نقلیه به تعمیراتی نیاز دارد. ویراستار همانند تعمیرکاری است که قطعات قدیمی را تعویض می‌کند، زنگ‌زدگی را می‌زداید و محورها را روغن‌کاری می‌کند.

در این قیاس، ویراستار نهایی (پروفریدر علمی) نقش کارشناس کنترل کیفیت و ایمنی را ایفا می‌کند. کارشناسان کنترل کیفیت هیچ تعمیری روی خودرو انجام نمی‌دهند، بلکه تنها بررسی می‌کنند که همه‌ی تعمیرات به درستی انجام شده باشد و تنظیمات جزئیِ ضروری را انجام می‌دهند. در نهایت – تجربه‌ی رانندگی به طور قطع با آسودگی خاطر بی‌نظیری، بسیار بهتر خواهد بود.

اکنون به بحث نوشتن باز می‌گردیم. چرا به ویرایش نهایی یا پروف ریدینگ نیاز دارید؟ به طور خلاصه:

یک اثر صیقل‌خورده و بدون خطا به ویراستاران، داوران و مخاطبان هدف شما اجازه می‌دهد تا بر آنچه واقعاً مهم است، تمرکز کنند: اطلاعات و پیام‌های پیش نویس شما.

چه بخواهید چه نخواهید، ما انسان‌ها موچوداتی با تقکر نقادانه هستیم. مغز ما بر اسثتنائات و ناهنجاری‌ها تمرکز می‌کند. به احتمال زیاد، دقیقاً همین کاری است که شما در حال حاضر انجام می‌دهید. آیا در جملات پیشین، یک، دو یا سه اشتباه تایپی را متوجه شدید؟

در این مورد، این اشتباهات به ایده‌ی من کمک می‌کنند. اما اگر موضوع متفاوت بود، به احتمال زیاد تنها با منحرف کردن حواس شما، از کیفیت متن می‌کاستند. علاوه بر این، ممکن است فرض کنید که فقدان ویرایش تخصصی، نشان‌دهنده‌ی کمبود محتوای موضوعی است، یا به عبارت دیگر، یک متن صیقل‌نخورده، بازتاب‌دهنده‌ی ایده‌ای ناپخته است.

در اثر منتشر شده‌ی خود، می‌توان با اطمینان گفت که ترجیح می‌دهید خوانندگان به درستی و کاملاً روی ایده‌های شما تمرکز کنند، نه مهارت‌های تایپی‌تان.

تفاوت ویرایش و ویرایش نهایی (پروفریدر علمی) چیست؟

گرچه این دو فرآیند تا حدودی با هم هم‌پوشانی دارند، اما نباید آن‌ها را با یکدیگر اشتباه گرفت، و نه مترادف تلقی کرد.

پیش‌نویس نویسنده به ویراستار داده می‌شود تا با اصلاح، خلاصه‌سازی یا هرگونه تغییر دیگری، آن را برای انتشار آماده کند. به طور معمول، این به معنای تعمیرات در سطوح خرد و کلان است.

سطح خرد شامل تصحیح گرامر، املای کلمات، حقایق و ارقام است. سطح کلان شامل تأیید جریان منطقی کلی، و انسجام در لحن، سبک و زبان است. ویرایش فرآیندی است که ممکن است مستلزم رفت و برگشت‌های متعدد بین نویسنده و ویراستار باشد.

ویرایش نهایی (پروف ریدینگ) آخرین مرحله‌ی فرآیند نوشتن است و تنها پس از اتمام ویرایش قابل انجام است. پروفخوان هر گونه خطایی را خوانده و تصحیح می‌کند. به طور معمول، پروفخوانان بر سبک بصری و سبک زبان تمرکز می‌کنند.

سبک‌بندی بصری شامل موارد زیر می‌شود: فونت، قالب‌بندی، چیدمان، حاشیه‌ها، شماره‌گذاری صفحات، ایتالیک، ترازبندی، گیومه، پاراگراف‌بندی، فاصله‌گذاری، تب‌ها و اندازه و نوع حروف.

سبک‌بندی زبانی شامل موارد زیر می‌شود: املای صحیح، علائم نگارشی، دستور زبان، خط فاصله، حروف بزرگ، اختصارات و کوته‌نوشت‌ها.

ویراستاران نهایی، محصول نهایی را صیقل می‌دهند. به طور کلی، ویراستاران نهایی روی نمونه‌های چاپی کتاب پس از بازگشت از انتشارات کار می‌کنند، زمانی که تنها امکان اعمال تغییرات جزئی وجود دارد. بنابراین، مهم است که پیش از آغاز فرآیند ویرایش نهایی، درباره‌ی کل محتوای اثر توافق حاصل شود. پس از اتمام کار ویراستار نهایی، امکان بازنویسی متن وجود ندارد. از این رو، دقت و وسواس ویراستار نهایی در انجام کار، اهمیت ویژه‌ای دارد.

آیا می‌توانم خودم پیش نویسم را پروف رید کنم؟

هم بله، هم خیر. از یک طرف، اگر خواننده‌ای دقیق و نکته‌سنج باشید، قطعاً می‌توانید اشتباهات را بیابید. همچنین باید بدانید ویرایش تخصصی چیست و چند نوع ویرایش تخصصی وجود دارد؟ از طرف دیگر، دلایل متعددی وجود دارد که چرا با اینکه می‌توانید کتاب خود را ویرایش کنید، اما به احتمال زیاد نباید این کار را انجام دهید.

آشنایی بیش‌ازحد: گرچه با متن خود آشنایی دارید، اما همین آشنایی بیش از حد نیز مانعی بر سر راه شماست. مغز شما به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده است که در حالت «تصحیح خودکار» متن را بخواند. به عبارت دیگر، مغزتان برای نادیده گرفتن اشتباهات متنی برنامه‌ریزی شده است. هرچه با متن آشناتر باشید، احتمال اینکه اشتباهات را ببینید کمتر می‌شود.

خودانتقادی: پروف ریدینگ یک فرآیند نقادانه است و خودانتقادی بسیار دشوار است و به اندازه‌ی نقد فردی دیگر ارزشمند نیست.

فشار زمان: معمولاً شما با محدودیت زمانی کار می‌کنید، در حالی که یک ویراستار حرفه‌ای زمان خود را به همین منظور اختصاص می‌دهد.

با این حال، اگر تصمیم به پروف ریدینگ خودتان گرفتید، در اینجا چند نکته برای تقویت مهارت‌هایتان وجود دارد:

اجتناب از خستگی: بین نوشتن و پروف ریدینگ، به کارتان استراحت دهید. بین آخرین ویرایش و پروف ریدینگ یک یا دو روز به خودتان فرصت دهید.

بدانید به دنبال چه چیزی بگردید: فهرستی ذهنی از اشتباهات احتمالی که باید به دنبالشان باشید، تهیه کنید. اغلب اشتباهات به صورت الگو تکرار می‌شوند.

چاپ‌شده یا صفحه‌نمایش رایانه؟: هر دو روش مزایا و معایبی دارند. کار روی چند صفحه با هر دو روش را امتحان کنید. ببینید کدام برای شما بهتر عمل می‌کند.

خواندن برعکس: سعی کنید متن را برعکس بخوانید، صفحه به صفحه یا حتی جمله به جمله. با خنثی کردن جریان منطقی متن، احتمال کمتری وجود دارد که نشانه‌گذاری صحیح را به‌اشتباه درست فرض کنید و جزئیات را بهتر متوجه می‌شوید.

فناوری: از ویرایشگر و غلط‌یاب رایانه‌ خود ازجمله گرامرلی استفاده کنید، اما به طور کورکورانه به آن اعتماد نکنید و مطمئن شوید که هر تغییر را بررسی کنید تا از صحت و بهبود متن‌تان اطمینان حاصل شود.

بلند خواندن: این تکنیک به ویژه برای شناسایی جملات طولانی و کلمات جاافتاده مفید است. همچنین، به مشکلات دیگری که ممکن است در هنگام اسکن بصری متن آن‌ها را شناسایی نکرده باشید، حساس خواهید شد. این روش همچنین به شما کمک می‌کند تا نقش خواننده را ایفا کنید و متن را از طریق چشم و گوش او درک کنید.

متن به صوت: از یک برنامه‌ی متن به صوت برای خواندن متن خود استفاده کنید. این روش عالی است برای زمانی که جمله‌ای روان و صحیح خوانده نمی‌شود.

پوشاندن: از یک خط‌کش برای پوشاندن خطوط زیر خطی که در حال خواندنش هستید استفاده کنید. این تکنیک مانع از رد شدن شما از اشتباهات احتمالی می‌شود و به شما امکان می‌دهد در خواندن کل متن، سرعت خود را به طور عمدی تنظیم کنید.

از دوستتان بخواهید: داشتن یک جفت چشم دیگر روی متن شما، اغلب اشتباهاتی را که در غیر این صورت از دست می‌دادید، آشکار می‌کند.

اگر تصمیم گرفتید از خدمات ویرایش و پروف ریدینگ تخصصی استفاده کنید، در اینجا نکاتی برای انتخاب ویراستار مناسب وجود دارد:

زبان: به دنبال حرفه‌ای با دانش قوی از زبان اثر خود باشید. به خاطر داشته باشید که هیچ چیز هرگز جای دقت یک فرد بومی را نخواهد گرفت.

مهارت‌های کامپیوتری: ویراستار شما باید در زمینه‌ی سواد رایانه‌ای و تحقیقات اولیه راحت باشد. اطمینان حاصل کنید که از «ردیابی تغییرات» استفاده می‌کند تا بتوانید تغییرات انجام‌شده را ببینید.

تفکر نقادانه: پروف ریدینگ یک روش فنی تنها نیست و نیاز به مهارت‌های تحلیلی عالی دارد.

نگاه تیزبین: این شغل نیازمند دقت فراوان به جزئیات است.

پشتکار: ماهیت این کار می‌تواند بسیار فرساینده باشد. اطمینان حاصل کنید که مترجم مورد نظر شما دارای ویژگی‌های هوشیاری و جدیت لازم بوده و بتواند کار را در مهلت تعیین‌شده تحویل دهد.

مطالعه بیشتر: آیا استفاده از گرامرلی برای ویرایش مقاله مناسب است؟